Document Type : Research Paper
Authors
1 Department of Horticulture, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran.
2 Shahrood Agricultural Research Center, Shahrood, Iran.
Abstract
Keywords
Article Title [فارسی]
گل گاوزبان ایرانی گیاهی دو یا چند ساله است و به خانواده Boraginaceae تعلق دارد. پراکندگی آن بیشتر در شمال ایران و دامنه زاگرس است. گل گاوزبان به عنوان یک گیاه دارویی در درمان بیماریهای افسردهگی و اعصاب مورد استفاده قرار میگیرد. تحقیقات بسیاری روی تنوع مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی گونههای مختلف جنس گل گاوزبان صورت گرفته است ولی مطالعههای سیتوتاکسونومی کمی روی گونههای مختلف این جنس انجام شده است. بنابراین، در این تحقیق به بررسی سیتوژنتیکی اکوتیپ های مختلف گل گاوزبان ایرانی پرداخته شده است. برای انجام آزمایش، مریستم های انتهایی نوک ریشه ابتدا با 0/002 مول 8-هیدروکسی کوئینولین به مدت چهار ساعت قرار گرفتند و سپس در مدت زمان 24 ساعت در محلول فیکساتور (1: 3 استیک اسید/الکل) در دمای 4 درجه سانتیگراد تثبیت شدند. در نهایت نوک ریشه با اسید هیدروکلریک یک مول در دمای اتاق به مدت 8 دقیقه نرم شده و به مدت 10 دقیقه با استفاده از رنگ اورسیین 2 درصد رنگآمیزی گردید و در ادامه روی لام اسکواش شد. سلولها در مرحله متافاز میتوز، که دارای کروموزومهای خوب جدا شده بودند، عکسبرداری شدند. بازوی بلند، بازوی کوتاه، نسبت بازوی بلند به بازوی کوتاه و همچنین شاخصهای کروموزوم از سلولهای متافازی محاسبه شدند. بر اساس نتایج به دست آمده، تعداد کروموزوم پایه 8 (2n=2x=16; x=8) بین اکوتیپها مورد تایید قرار گرفت. تمام تودههای مورد مطالعه، دیپلوئید بودند. بزرگترین طول کل کروموزوم متعلق به اکوتیپ جنت-رودبار یعنی 78/16 میکرومتر بود و کوچکترین طول کل کروموزوم در توده اصفهان به میزان 51/10 میکرومتر ثبت گردید. آنالیز کاریوتیپ متافاز نشان داد که سانترومرها بهطور عمده در وسط (متاسنتریک) یا نزدیک وسط (سابمتاسنتریک) کروموزوم قرار دارند. تعداد کروموزومهای متاسانتریک بین 10 و 12 از کل 16 جفت کروموزوم متغیر بود. اکوتیپ جنت-رودبار با داشتن نسبت 66/0 از بزرگترین نسبت شاخص سانترومری برخوردار بود. از طرف دیگر اکوتیپهای دیورود، قزوین و مشهد با داشتن نسبت 0/39- 0/38 حداقل شاخص سانترومری را داشتند. همچنین نسبت بازوی بلند به کوتاه بین 1/51 تا 1/66 متغیر بود. اکوتیپهای مورد آزمایش به لحاظ خصوصیات کاریولوژیکی تنوع کمتری داشته و از کاریوتیپ متقارنی برخوردار بودند. اما، با توجه شاخصهای عدم تقارن از نظر تیپ کروموزوم، درصد شکل کلی کروموزوم، طبقه بندی بر اساس تجزیه های خوشه ای و مولفه های اصلی و قرارگیری در سه کلاس 3A، 3B و 2B طبق کلاسبندی استبینز، اکوتیپ های مورد بررسی از نظر تکاملی تفاوت هایی با یکدیگر داشتند. این تفاوت ها با فراهم کردن اطلاعات سیتوژنتیکی، می تواند در برنامههای اصلاحی برای درک بهتر طبقهبندی، تکامل و شکلگیری اکوتیپ ها مورد استفاده قرار گیرد.
Keywords [فارسی]